จิตวิทยาการบังคับตัวเอง ว่าด้วยการเริ่มต้นสิ่งใหม่

เมื่อเราเรียนรู้มากขึ้น ประสบการณ์ต่างๆ จะสั่งสมและหลอมให้เราสามารถอยู่รอดได้ในสังคม เพียงแต่บางครั้งการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นไม่ทันใจ ความค่อยเป็ฯค่อยไปของมันช้ากว่าที่เราต้องการ แต่หากจะเปลี่ยนอย่างกะทันหันภายในไม่กี่วัน ก็นับเป็นเรื่องยากแต่ไม่ได้หมายความว่าเราจะทำมันไม่ได้

วันนี้ Esto จึงมานำเสนอวิธีการบังคับตัวเองให้สามารถทำกิจวัตรที่เราต้องการให้เราเป็นได้อย่างสม่ำเสมอ โดยที่เราต้องเข้าใจธรรมชาติของเราไปพร้อมกันด้วย

ความเคยชินมีอิทธิพลกับเราอย่างไร

หนึ่งในกระบวนการอยู่รอดของมนุษย์ได้ปลูกฝังให้เราซึมซับและบันทึกกิจวตรของเราเอาไว้ในส่วนที่ลึกที่สุดของสมอง ที่แม้ว่าเราจะสูญเสียความทรงจำแต่บันทึกส่วนนี้จะสามารถจดจำและทำทุกอย่างได้ตามปกติเพราะมันเป็นสิ่งที่ร่างกายของเราเคยชินที่จะทำอย่างสม่ำเสมอ เช่น หากเราตื่นหกโมงเช้าเพื่อออกกำลังกายมาเป็นเวลากว่า 3 เดือน เราจะเริ่มไม่ต้องพึ่งพานาฬิกาปลุก เพราะร่างกายได้บันทึกไว้แล้วว่าเวลานี้เราจะต้องลุกขึ้นมาออกแรง

ขณะเดียวกันความเคยชินนี้ก็อันตรายตรงที่การปรับเปลี่ยนแม้เพียงเล็กน้อยจะต้องใช้ความพยายามอย่างมาก เพราะร่างกายเราจดจำไปแล้ว แต่สงสัยหรือไม่ว่า ในบางครั้งคุณเองก็เปลี่ยนได้เช่น ช่วงเวลาปิดเทอมที่เราไม่ได้นอนอย่างเป็นเวลา เมื่อเปิดเทอมก็ใช้เวลาปรับตัวไม่นานเราก็กลับไปนอนเป็นเวลาและตื่นเช้าได้เหมือนเดิม

หากต้องการสร้างความเคยชินใหม่ควรทำอย่างไร

หากเราต้องการจะฝึกให้ร่างกายจดจำพฤติกรรมตามที่เราต้องการ จะมีหลักการไม่กี่อย่างโดยที่ทั้งหมดนั้นจะเป็นการปรับที่ความคิดของเราให้ส่งผลกับร่างกาย เหมือนเราทำความเข้าใจกับพฤติกรรมของตัวเอง นั่งคุยกันแล้วตกลงว่า เปลี่ยนเป็นแบบนี้แล้วกัน มีหลักการคิดแบบง่ายๆ อยู่ 4 ข้อ ที่เราต้องพยายามปรับตาม

ให้ความสำคัญกับความเคยชินใหม่ที่เราต้องการ

“ทำไม” คือคำถามหลักที่ต้องตอบเมื่อคุณต้องการจะเริ่มต้นเปลี่ยนแปลงกิจวัตรหรือพฤติกรรมของตัวเอง เพราะความสำคัญของผลหรือเหตุผลจะทำให้เราเข้าใจได้ดีและมีความพยายามมากขึ้น แต่ถ้าหากทำไม่สำเร็จ บางครั้งก็อาจจะเป็นเพราะสิ่งใหม่นั้นไม่ใช่สิ่งที่เราต้องการ ตัวเราไม่ได้ให้ความสำคัญกับมันมากขนาดที่ต้องทำ เหมือนเวลาที่คุณต้องไปเรียนหรือไปทำงานแต่เช้า เราไปได้เพราะเข้าใจความสำคัญ แต่การตื่นแต่เช้าในวันหยุดมักจะตื่นไม่ได้เพราะตัวคุณรู้สึกว่าไม่สำคัญมากพอที่เราต้องฝืนตัวเองมาพักผ่อนนั่นเอง

บวกลบในผลประโยชน์

ถ้าหากเรามองไม่เห็นว่าจริงๆ แล้วการปรับเปลี่ยนนี้สำคัญกับเราอย่างไรก็ลองร่างสิ่งที่เราจะได้รับเมื่อทำมันขึ้นมาหักลบกับสิ่งที่เราจะพลาดไปเมื่อไม่ได้ทำมัน เขียนให้ชัดเจนที่สุด ที่นี่คุณก็จะสามารถถามตัวเองได้แล้วว่า มันสำคัญมากพอไหม เพราะสมองของเรามีสัญชาติญาณอยู่ 2 อย่างนั่นคือ ทำให้เรามีความสุข และเลี่ยงความทุกข์ ถ้าผลที่ได้รับทำให้เรามีความสุขได้มากกว่า เราต้องการมากกว่า การเปลี่ยนแปลงนี้จะไม่ใช่เรื่องยากอีกต่อไป เพราะเรามีความมุ่งมั่นแล้วนั่นเอง 

เริ่มอย่างค่อยเป็นค่อยไป ทีละก้าว

แทนที่เราจะหักดิบเปลี่ยนแบบปุบปับทันทีที่ตอบเรื่องความสำคัญและผลประโยชน์ได้แล้ว เราเริ่มตามหาความพอดีในพฤติกรรมนั้นจากการค่อยเป็นค่อยไป ทีละก้าวจะดีกว่าและวิธีนี้จะทำให้เราสร้างความเปลี่ยนแปลงได้อย่างยั่งยืนและนานกว่าการหักดิบ เช่นหากคุณต้องการตื่นเช้าแล้วปรับจากที่เคยตื่นตอนเที่ยงมาเป็นหกโมงทันที ช่วงเวลาที่ต่างกันระหว่างหกโมงถึงเที่ยงวันก็จะทำให้คุณง่วงจนทำอะไรไม่ได้อยู่นั่นเอง หลายคนก็มักจะไม่ทนต้องงีบพัก แล้วเราก็จะได้นิสัยใหม่มาแทนคือการตื่นมาสักพักแล้วไปนอนต่อ ซึ่งไม่ใช่สิ่งที่เราต้องการ

รักษาความต่อเนื่องให้ยาวนาน

นี่คือสิ่งที่ยากที่สุด เพราะหากการปรับเปลี่ยนสร้างความรู้ฝืนใจให้กับเรา ในวันที่เราอยากตามใจตัวเองเราจะกลับไปทำตามพฤติกรรมเดิมทั้งที่บางครั้งก็รู้สึกฝืนแต่เข้าใจว่ามันคือความพอใจที่ได้ทำ ช่วงเวลาแบบนี้คือสิ่งที่อันตรายต่อความพยายามเปลี่ยนแปลงของคุณ ดังนั้นการรักษาความต่อเนื่องอยู่เสมอจึงเป็นขั้นสุดท้ายที่จะทำให้เราสร้างพฤติกรรมใหม่อย่างการออกกำลังกาย กินอาหารที่มีประโยชน์อย่างสม่ำเสมอ หรือเลิกทำพฤติกรรมบางอย่างที่ไม่ชอบได้

การเริ่มต้นทำอะไรใหม่อาจจะไม่ใช่เรื่องง่ายที่เราสามารถทำได้ในทุกพฤติกรรม เพราะทุกคนจะมีธรรมชาติประจำตัวที่ต่างกันออกไป นิสัยหรือความเคยชินบางอย่างที่เรามองว่าดี อาจจะไม่เหมาะ ไม่ใช่สไตล์ที่เราอยากให้เป็นจริงๆ ก็ได้ ดังนั้นการฝืนตัวเองให้ทำอย่างต้องการในแต่ครั้งอาจจะไม่จำเป็น ธรรมชาติของตัวเราอาจจะดีอยู่แล้วก็ได้ แต่ทุกอย่างเราต้องลองทำ หวังว่าทุกคนจะได้เจอวิถีที่ใช่สำหรับตนเอง

บทความที่น่าสนใจ

เก็บเกี่ยวทุกความสุข เริ่มต้นได้ที่ตัวคุณเอง

โล๊ะห้องนอนเก่าด้วย 'ไอเดียแต่งห้องนอน' เอาใจคนชอบนอน #ไม่ต้องออกจากบ้านก็สุขได้ #WFH

ความหมายของความสำเร็จของคุณอยู่ที่เส้นชัย หรือ เส้นทาง

ผลิตภัณฑ์รักษ์โลก เขาช่วยโลกได้อย่างไร

รวมไอเดียการจัดสวนในห้อง ให้สวนหย่อมเล็กๆ สร้างอากาศ และช่วยโลกได้